Iedereen kent de nebbiolo- en de barberadruif als we het over Piemonte hebben, terwijl er daar zeer indrukwekkende witte wijn wordt gemaakt. En niet zo’n beetje ook. Er zijn hele regio’s gewijd aan één bepaalde witte druif. Aan het enthousiasme van de wijnboeren ligt het niet. Je voelt de pure passie, als je de wijnmakers uit de Colli Tortonessi spreekt. Ook in Nederland zijn ze te koop.
Die andere bijzondere druif: timarosso, de enige witte Barolo
Tijdens mijn bezoek in Piemonte hoor ik meerdere producenten zeggen dat hun witte wijn de witte Barolo is. Maar de enige wijn die daar echt voor in aanmerking komt, is gemaakt van de timorasso. Redelijk onbekend is deze druif, want na de phyloxeraplaag werd hij op veel plekken vervangen door de cortese. Deze was makkelijker te telen en bracht meer op. Maar gelukkig vind je de timorasso weer in de Colli Tortonesi; de zes valleien rondom Tortona: Scrivia, Curone, Grue, Ossona, Borbera en Spinti. Deze zijn weer onderverdeeld over 47 dorpen. Daar bevinden zich de 51 bedrijven die op het etiket van hun wijnen ‘Derthona’ mag vermelden. Dit is de oud-Romeinse naam voor Tortona. En meteen dé garantie dat de wijn gegarandeerd van het juiste terroir komt.
’Een witte wijn met een rode jurk’
Zo wordt deze wijn genoemd door zijn makers. Alhoewel wit, de wijn neigt qua kleur meer naar een aantal schakeringen geel. Waar de nebbiolo zich kenmerkt door pittige tannines, zijn de behoorlijke zuren het kenmerk van de timorassodruif. Maar ook de imposante body, de stevige structuur en het behoorlijke percentage alcohol. En dan hebben we het nog niet gehad over zijn oplegpotentieel van minstens twee decennia.
Mineraal, dat is het overduidelijke kenmerk van de timorassowijnen Maar ook honing, kweepeer en laurier ruik en proef je. De oudere jaargangen zijn vaak wat oranje-wijn-achtig, met fermentatiesmaken. Dan zijn er aroma’s van ingedroogde appel, ananas met een oranje zest en fijne milde zuren. De wijn is ook licht rokerig. Je zou kunnen denken dat de timorasso op hout gelagerd wordt. Niets is minder waar. Deze smaken komen van de druif zelf. De wijn rijpt op zijn gistcellen in rvs-tanks. In het begin wordt er veel battonage toegepast voor de optimale rijping op gistcellen. De verplichte tijd voor rijping sui lieviti is minimaal negen maanden. Sommige producenten wachten zelfs 24 maanden voor botteling. Daarna rust de wijn nog een jaar op fles. Voor een riserva is deze termijn drie jaar. Hier staat een oplegpotentieel tot wel 20 jaar tegenover. Deze druif heeft deze tijd echt nodig, want pas na een aantal jaar laat hij door rijping en ontwikkeling zijn echte expressie zien. Het jaar 2015 is nu op dronk.
Dertienmaal net even anders Dertien producenten met ieder een andere varianten op de timorasso. Ik proef de Timorasso van: Luigi Boveri, Cantina di Tortona, Vignaioli Battegazzore, Ezio Poggio, Cascina Gentile, Vigneti Repetto, Cantine Volpi, Vietti, Cascina La Ghersa, Giacomo Borgogno, I Carpini en La Colombera, Mandirola Enrico. Van die hele jonkies uit 2019 die, alhoewel veelbelovend, lang zo mooi niet zijn als de wijnen uit vroegere jaren. Er is echt een enorm verschil tussen de jaargangen 2019 tot 2010. Heel bijzonder om te merken hoe deze wijn elke keer wat meer verdieping heeft. Want dat is het geheim van de timorasso. En meteen ook weer die overeenkomst met een Barolo. Hoe ouder hoe beter. De echte oudere jaargangen zijn intens, rijk en krachtig. Ongelofelijk lekker met niet te subtiele visgerechten, heerlijk met wit vlees en ronduit fantastisch met witte truffel. De winkelverkoopprijs is gemiddeld € 40,-
Cascina I Carpini
Een van de meer kenmerkende timorasso producenten is Paolo Ghislandi, de eigenzinnige wijnmaker van Cascina I Carpini. Een man met een geduldige inslag, met als specialiteit natuurwijnen van de timorassodruif. Niet gerijpt op rvs, maar op betonnen eieren. Met gebruik van natuurlijke gisten, en zo min mogelijk sulfiet. Volgens hem is dát wat er in de lucht zweeft, wat de wijn bijzonder maakt. Op de vraag wat het belangrijkste is bij het maken van een geslaagde Timorasso antwoordt hij: ‘Geduld! Geen haast om te produceren, maar het exact goede moment pakken voor de oogst. En om te beslissen wanneer je de most in wijn wilt laten veranderen. En dan weer te wachten. Waakzaam zijn over de omstandigheden waarin het fruit en later de wijn rijpt. En bovenal respect hebben voor de natuur en haar seizoenen’.Van deze producent is o.a. de I Carpini Timorasso 2016 te koop in Nederland (Anderewijn.nl, geluksdruif.nl) Een veldboeket bloemen in vloeibare vorm. Je herkent in deze spierballenwijn gekonfijte citroen, lindebloesem, gedroogd fruit en walnotenbitters.
Te koop in Nederland
De wijnen van deze druif zult u niet vinden in de supermarkt. Alleen de gespecialiseerde importeur met een focus op Italië heeft ze. Deze heeft dan ook meteen ook wat oudere jaargangen. Want die zijn echt heel bijzonder. Hoe ouder de wijn, hoe meer flesrijping en hoe meer complexe smaken erin zitten. Ik proef een aantal wijnen van verschillende huizen en jaargangen. (2017 tot 2012) Als het kan, laat dan de fles halfleeg een dag staan. De wijn wordt er nog interessanter van.
1.Luigi Boveri laat duidelijk het effect van flesrijping proeven met zijn twee versies van de Timorasso. De DerthonaTimorasso 2018 is een volle minerale wijn met een vetje. Je ruikt en proeft abrikoos, veldbloem, wat rijpe peer, steranijs en verse laurier. De Filari di Timorasso 2017 is duidelijk familie, maar heeft in het kwadraat wat de basisversie ook al kenmerkt. Krachtige minerale wijn met net wat meer mooie rondingen. Gekonfijte abrikoos en citroen met kruidige laurier en frisse zuren. Een fantastisch gastronomisch glas wijn met een heerlijk lange afdronk (Sprezzatura)
2. Ook bij Claudio Mariotto is het ‘Timorasso’ effect duidelijk te proeven. Een flight van drie jaargangen geeft heel mooi weer wat flesrijping doet. Minstens drie jaar rijping op de fles is belangrijk, naast het gebruik van natuurlijke gisten die het karakter van de timorasso nog eens benadrukt. De 2017 Bricco San Michele 2017 is slank, redelijk strak qua zuren met een frisse mineraliteit. Rijpe abrikoos en frisse citrus. Fijne aperitiefwijn, met na een dag in een open fles, een iets rokerige smaak. Dertona 2015 is onverminderd mineraal maar wel zachter met meer ‘verpakt’ zuur, en nog iets meer geroosterde abrikoos en ingedroogde appel. Tre bicchieri kreeg de Pitasso 2012 van de Gambero Rosso. En terecht, het is een totale smaakexplosie in de mond. Denk gerimpelde appeltjes van zolder, geroosterde amandel en gekonfijte abrikoos. Dit alles naast de nog immer frisse zuren en kenmerkende mineraliteit. Wat een intensiteit. Te koop bij Piemonte Import
3. De Timorasso Godfather is toch zeker wel de Ricci San Leto, Timorasso 2012. Patrick van Vinovetro.nl vertelt me al om deze wijn als een rode te behandelen. Niet kouder dan 12° graden serveren in een royaal glas. De geroosterde tonen zijn onmiskenbaar, qua fruit is er een hint van ingemaakte abrikoos en citrus. Je proeft kracht, macht, iets oxidatiefs én leeftijd. Gastronomische wijn met enorme lengte en complexiteit. Het kenmerk van de timorasso, het ontdekken meer dan waard.
